බොලිවුඞ් වැහුවට පස්සෙ - කාන් දැන් වෙනස්

බම්බලපිටියෙ බොලිවුඞ් එක වහල දාලා. කිසි කෙනෙකුට ගානක් තිබුණෙ නෑ. කවදාවත් ඞීවීඞී ෂොප් වලට එන්නෙ නැති යුරෝපියානු, ඉන්දියානු විකල්ප චිත‍්‍රපටි හොයාගන්න කොළඹ තිබ්බ එකම තැන ඒක. (ලංකාවෙ වෙන කොහෙවත් එහෙම තැනක් තියෙනවා කියන එක නෙමෙයි) බුද්ධිමය දේපොල හරි වෙන මොකක් හරි හින්ද ඒ කඬේ වහලා දාන්න ඒ මුස්ලිම් මනුස්සයට සිද්ද වෙන්න ඇති. ඒත් ලංකාවෙ සිනමාව ඉගෙන ගන්න උන්ට මොනම සිනමා පාසැලකටත් වඩා අධ්‍යාපනයක් දුන්නෙ මේ බොලිවුඞ් එකෙන්. අපි නමක් කිව්වොත් ඒ චිත‍්‍රපටිය ඩවුන්ලෝඞ් කරලා හරි ඞීවීඞී එකකට ගහලා දෙන කැපවීමක් බොලිවුඞ් එකට තිබුණ. තමන් විකුණන්නෙ වෙනස් විදිහක චිත‍්‍රපටි වෙනස් විදිහක මාර්කට් එකකට කියන දැනීමක් තිබුණ. ලංකාවෙ ලොක ලොකු සිනමාකාරයො, කලාකාරයො, පත්තරකාරයො බොලිවුඞ් එකෙන් ෆිල්ම් තෝරනවා මං දැකලා තියෙනවා. ඒත් බොලිවුඞ් එක වහලා දැම්මම එතනින් නවතින ඒ දැනුම් හුවමාරුව (මේ චිත‍්‍රපටි වෙන කිසි ඞීවීඞී කඬේකින් ගෙන්නන්නෙ නෑ) ගැන කිසි හැ`ගීමක් ඒ කිසි කෙනෙකුට තිබුණෙ නෑ.

‘ටොරන්ට් වලින් ඩවුන්ලෝඞ් කරගන්න පුළුවන්නෙ’
මේක සරල උත්තරයක් වෙන්න පුළුවන්. ඒත් ලංකාවෙ ඉන්ටර්නෙට් වල වේගය සහ ඉන්ටර්නෙට් තියෙන ජනතාව එක්ක හිතලා බැලූවොත් ඒක ප‍්‍රායෝගික උත්තරයක් වෙන්නෙ නෑ. අපිට විතරක් නෙමෙයි වෙන අය වෙනුවෙන් ඩවුන්ලෝඞ් කරපු චිත‍්‍රපටත් අපිට ඒ රාක්ක මැද්දෙ මුණගැහෙනවා. අපි නොදැන හිටපු විශිෂ්ට චිත‍්‍රපටි එක්ක අපි අහම්බෙන් හැප්පෙනවා. ඒක පුස්තකාලයක්.

ඒත් ඒක බිස්නස් එකකින් එහා වටිනාකමකින් තේරුම්ගන්න කාටවත් උවමනාවක් තිබ්බෙ නෑ. ඒ මුස්ලිම් මුදලාලිට ඒකට සමාජ-දේශපාලන තේරුම් දෙන්න  ඕනකමක් තිබුණෙත් නෑ. ඒ හිඩැස පියවන විදිහක් ගැන, අඩුම තරමෙ සාමාජිකයන්ට පමණක් සීමා වුණු වෙනස් චිත‍්‍රපට පුස්තකාලයක් ගැනවත් (ලොකු බිල්ඩින් නෙමෙයි පොඩි කාමරයක් වත්) මැදිහත් වෙන්න තරම් දැනුවත් සිනමා කට්ටියක් අපිට නෑ. රටේ වෙනත් සෝඩා බෝතල් දේශපාලනයන් වෙනුවෙන් ගුටිකාගෙන මඩ නාගෙන  මැදිහත් වෙන ඒ කලා මාධ්‍ය ප‍්‍රබුද්ධයන්ට බොලිවුඞ් එකේ මෙහෙවර තේරුම් ගැනීමේ උවමනාවක් වත් පළලක් වත් නොතිබුණු එක රටේ අවාසනාව.

ජෆර් පනාහි මං මුලින්ම අඳුරගත්තෙ බොලිවුඞ් එකෙන්. ඒ වයිට් බැලූන් ෆිල්ම් එකත් එක්ක. මට කොහෙත්ම අල්ලලා ගිය අධ්‍යක්‍ෂවරයෙක් නෙමෙයි. කොහොමත් ඒ ඉරාන නව රැුල්ල මට කවදත් පෙණුනෙ බොළඳ විදිහට. සම්භාව්‍ය විදිහට ඉරාන පීඩනය ගැන කියන්න යන ඒ හැම කතාවකම මට ඉරානියානු නොවෙන බොරුවක් දැනෙන්න ගත්තා. විශේෂයෙන්ම මජීඩි මජීඞී, ජෆර් පනාහි වගේ අයගෙ ළමයි පාවිච්චි කරලා ඉමෝෂනල් වෙන්න යන එක මට පෙණුනෙ වංචාවක් විදිහට.

වෙන්න  ඕන විදිහටම පනාහි යුරෝපියානු සිනමා උළෙල වල හුරතලෙක් වුණා. අනිත් පැත්තෙන් බලාපොරොත්තු විය යුතු විදිහටම ඉරානයට විරුද්ධ ජනමතයක් ලෝකයට ගෙන යාමේ වරදට පනාහි සිරගත කළා. ඒක අවුරුදු 6ක සිර ද`ඩුවමක් සහ අවුරුදු 20ක පිටපත් ලිවීමේ තහනමක්. මට හැම තිස්සෙම හිතෙන දෙයක් තමයි මේ චිත‍්‍රපටකරුවන් ලෝකයේ පිළිගැනීමට ලක්වීම වෙනුවෙන් ඉරාන රජයට ගරුත්වයෙන් වැඩි කොටසක් හිමි වෙන්න  ඕන කියන එක. ඒ තහංචිය නිසාම ප‍්‍රකාශනයන්ට ලැබෙන අවධානය සුවිශේෂී වෙනවා විතරක් නෙමෙයි අනිත් පැත්තෙන් ප‍්‍රකාශන හැකියාවන්ද තීව්ර වෙනවා.
පනාහි මේ වෙද්දි ඉන්නෙ නිවාස අඩස්සියෙ. එයාගෙ ද`ඩුවමට දාපු ඇපීල් එකේ ප‍්‍රතිඵල එනකල් බලාගෙන. මේ අතරෙ ද`ඩුවම් නීති සීමා ඇතුලෙන් එයා තව චිත‍්‍රපටියක් හදනවා. ඒකෙ නම ‘දිස් ඉස් නොට් අ ෆිල්ම්’ (මේක චිත‍්‍රපටියක් නොවේ)

‘අපිට චිත‍්‍රපටියක් කියන්න පුළුවන් නම් ඇයි අපි චිත‍්‍රපටියක් හදන්නෙ’ ජෆර් පනාහි අහන ප‍්‍රශ්නෙ ඒක.
මේ චිත‍්‍රපටියට පිටපතක් නෑ. ඒක චිත‍්‍රපටියක් නෙමෙයි. පනාහි කරන්නෙ තමන්ගෙ කතාව කැමරාවට කියන එක. තමන්ගෙ ජීවිතේ පටිගත කරන්න එයාට නීතියෙන් තහනමක් නෑ.

එයා එයාව ෂූට් කරනවා. මගදි තව යාලූවෙක් එකතු කර ගන්නවා. මේ අතරෙ සාම්ප‍්‍රදායික ඉරාන සිනමා උළෙලක උත්සව සද්දෙ අතරෙ ඇහෙන වෙඩි හ`ඩක් හින්ද පනාහි කලබල වෙනවා. එයා වහාම ප්‍රොජෙක්ට් එක නවත්තලා ටීවී එක දානවා. ජපානෙ සුනාමියක් ගැන ප‍්‍රවෘත්තියකට පස්සෙ කියවෙන්නෙ ඉරාන රජය ඒ සිනමා උළෙල සම්බන්ද සියලූ උත්සව තහනම් කරපු ප‍්‍රවෘත්තිය.

පනාහි ඊට පස්සෙ තමන්ගෙ ගෙදර කුණු එකතු කරන්න එන කොල්ලව වීඩියෝ කරනවා. ලිෆ්ට් එකක් ඇතුලෙ ඉඳගෙන ඒ කොල්ලගෙ අනාගත බලාපොරොත්තු ගැන එයා කතා කරනවා. ෆිල්ම් එක ඉවර වෙන්නෙ කොල්ලා එකතු කර ගත්ත කුණු ටික එලියට දාන්න ලිෆ්ට් එකේ දොර අරින තැනින්.
මේ චිත‍්‍රපටිය ෆ්ලෑෂ් ඩ‍්‍රයිව් එකක බර්ත් ඬේ කේක් එකක් ඇතුලෙ හංගලා පනාහි ඉරානෙන් පිටමං කරනවා. 2011 කාන් චිත‍්‍රපට උළෙලේ සහ නිව්යෝර්ක් චිත‍්‍රපට උළෙලේ විශේෂ ගෞරව සහිතව මේක ප‍්‍රදර්ශනය වෙනවා. ඇකඩමි අවෝර්ඞ්ස් වල හොඳම වාර්තා- ප‍්‍රබන්ධ චිත‍්‍රපටි 15 අතරට ෂෝර්ට් ලිස්ට් වෙනවා.
මේ චිත‍්‍රපටිය චිත‍්‍රපටි ගැන තියෙන වටහා ගැනීම එහෙම්පිටින්ම වෙනස් කරනවා. මං මේකට කියන්නෙ සිනමාව වෙනස් කරනවා කියල. පනාහි තමන්ගේ චිත‍්‍රපටියේ තමන් දකින නමුත් ෂූට් කරන්න බැරි දර්ශන පිටපතක් විදිහට කැමරාවට කියවනවා. ආණ්ඩුවේ මර්දනය ජනෙල් වලින් එලියෙ තියෙද්දි එයා මේ කරන්නෙ ලේයර්ඞ් (තල ගණනාවක කියවීමක් ඇති) වැඩක්. තහනම ඇතුලෙ තමන්ගෙ නිර්මාණශීලීත්වය ඉවර වෙයිද, ඒ රූප දැකීම නතර වෙයිද කියන බයෙන් ගැලවෙන්නයි පනාහි තමන්ට කැමරාව හරවන්නෙ. තමන්ම නළුවෙක් වෙන, පිටපතක් අහිමි තමන්ගේ ජීවිතය දිහාවට පනාහි හරවන කැමරාව ආර්ට් කැමරාවක් නෙමෙයි. නළුවන් නැති, පිටපත් නැති, කලා අධ්‍යක්‍ෂණ හෝ කැමරා අධ්‍යක්‍ෂණ නැති, සංස්කරණ ප‍්‍රයෝග නැති නිරුවත් සිනමාවක් එයා යෝජනා කරනවා. ඉරාන රජය ගැන සහ ඒ මර්දනයෙන් තව තවත් පන්නරය ලද පනාහි ගැන මට ඇති වුනේ ගෞරව පූර්වක හැ`ගීමක්.

2013 කාන් චිත‍්‍රපටි උළෙල මැයි මාසෙ තිබුණ. මේ පාර ප‍්‍රධාන තරගකාරී අංශයේ ජූරියෙ ලොක්කා වුණේ ස්ටීවන් ස්පීල්බර්ග්. කාන් සිනමා උළෙලේ චිත‍්‍රපටි තෝරන්න ස්පීල්බර්ග්ව කැඳවීම මට හිනා යන තත්වයක්. ඒ මදිවට නිකොලි කිඞ්මනුත් ජූරියෙ හිටියා. ඒත් අන්සර්ට්න් රිගාර්ඞ් සෙක්ෂන් එකේ නම් ඩොග්මෙ සිනමාව හඳුන්වාදීපු තෝමස් වින්ටර්බර්ග් ප‍්‍රධානත්වය ගත්තා. පාම් දෝ ගත්තෙ ‘බ්ලූ ඊස් ද වෝමස්ට් කලර්’ කියන ප‍්‍රංශ ලෙස්බියන් ෆිල්ම් එක. මේ තෝරා ගැනීමත් එක්ක ආයිමත් කාන් සම්මාන දෘෂ්ටිය වෙනසකට ලක් වෙනවද කියල මට හිතුන.

මේ වෙලාවෙ ප‍්‍රංසෙ සමලිංගික විවාහ වලට විරුද්ධව සාම්ප‍්‍රදායික කතෝලික පිරිස් සැරට එලියට බහින වෙලාව. ඒ අතරෙ ටියුනීසියානු ප‍්‍රංශ අධ්‍යක්‍ෂවරයෙක් වුණු ඇඩෙලයිෆ් කෙචිචෙ (උච්චාරණය වැරදි විය හැකියි* තමන්ගෙ ආන්දෝලනාත්මක සමලිංගික අයිතීන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින අතිශය දේශපාලනික කෘතිය එලියට දානවා. මෙච්චර කාලයක් හිරි වැටුණු අපිචත්පොන්ග්, සායි මින්ග් ලියෑන් වගේ නතර වුණු රූප වලින් සිනමාව කියවපු කාන් සම්මාන දෘෂ්ටිය මේ පාර කෙචිචෙ ගේ කෘතිය උඩට උස්සනවා. ඒක එසේ මෙසේ ඉස්සිල්ලක් නෙමෙයි. පාම්දෝ එක දෙකට බෙදලා කාන් සම්මාන ඉතිහාසයේ පළවෙනි වතාවට නිළියන් දෙදෙනාටත් පාම්දෝ දෙනවා.

කෙචිචේගෙ සම්ප‍්‍රදාය මෙතෙක් කාන්වලට හුරුපුරුදු ජීවිතය දිහා දුර ඉඳන් බලා ඉන්න පරාරෝපණය තේමාව කර ගත් බෝරිං සිනමා සම්ප‍්‍රදාය නෙමෙයි. සක‍්‍රීයව සමානව චරිත එක්ක ගැටෙන හුස්මෙහි වේගයට කැමරාව මෙහෙයවෙන අරගලකාරී සම්ප‍්‍රදායක්. පළවෙනි වතාවට ග‍්‍රැෆික් නවල් එකකින් අනුවර්තනය කළ සිනමා කෘතියකට කාන් සම්මාන ලැබෙන්නෙත් මේ වතාවෙදි.
කෙචිචෙ තමන්ගේ සම්මාන ගෞරවයෙන් යුතුව ප‍්‍රංශ තාරුණ්‍යය වෙනුවෙන් සහ ටියුනීසියාවේ අරගලය වෙනුවෙන් කැප කරනවා.

‘ඒ අයට නිදහස් වීමේ අධිෂ්ඨානය තියෙනවා. ඔවුන්ව, ඔවුන්ගේ ආදරය නිදහසේ ප‍්‍රකාශ කරන්න උවමනාව තියෙනවා’ කෙචිචෙ කියනවා.

‘මගේ රූප අතිශය ස්වභාවික වීම වැදගත්. සිනමාව නිසා අනිවාර්ය නිර්මාණකරනයක් තිබුණා වුනත් ඒක පුළුවන් තරම් අවම වෙන්නයි  ඕන. චරිතෙ ඇතුලෙ තියෙන ඇත්තට අපිට කොයි තරම් ලං වෙන්න පුළුවන්ද කියන එකයි කාරණය. චරිත ර`ගපාන එකෙන් අයින් වෙන්න  ඕන. තමන් ර`ගපාන බව දන්න අතරෙම’
තමන්ගෙ සිනමාවෙ වෙනස ඔහු කියනවා. ‘චිත‍්‍රපටිය ඉවර වුණු ගමන් මං දැන ගත්තා මේක ටියුනීසියානු තාරුණ්‍යයට යම් හොඳක් කරනවා කියල. කිසි විප්ලවයක් සාර්ථක වෙන්නෙ නෑ ඒක ලිංගික විප්ලවයක් හැටියට ජයගන්න කල්’

ඈත ඉඳන් බලන් ඉන්න සාංදෘෂ්ටික සිනමාව වෙනුවට අරගලය සහ සංස්කෘතිය දේශපාලනය වෙනුවෙන් මැදිහත් වෙන ඇ`ග රිදෙන සිනමාව ආයිමත් කාන් වලට ඇවිත්. මං කියන මේ නිමිත්ත ඇත්තක් වුනොත් අන්තර්ජාතික සම්මාන වෙනුවෙන් හදන ලංකාවෙ අච්චු චිත‍්‍රපටි වලත් ආඛ්‍යානය වෙනස් වෙන්න වෙනවා. එතකොට දෙබස් නොකියා බලන් ඉන්න සම්භාව්‍ය ර`ගපෑම්, ඔහේ තියාගෙන ඉන්න රූප රාමු, යන්නෙ කොහෙද මල්ලෙ පොල් වගේ ප‍්‍රශ්න උත්තර....මේ ආකෘතිය කඩන් වැටෙනවා.

කතාවක් කියන්න  ඕන. ඒක බලන් ඉන්න මිනිස්සු සජීවීව මැදිහත් කරන කතාවක් වෙන්න  ඕන. දාර්ශනික බැලූම් වලින් උඩයන්න අමාරු වෙන්නයි යන්නෙ..

මේ මට මේ පාර කාන් පෙනිච්ච හැටි.

-චින්තන ධර්මදාස