ගොම්බෙට්ටේ මල් පිපේ...

ෆේස් බුක් එකත් එක්ක දැන් හැමෝම විවේචකයො සහ විචාරකයො වෙලා. හරියට සේකර ප‍්‍රාර්ථනා කරපු  ප‍්‍රබුද්ධත්වය වගේ. හැමෝටම එකපාර. ඒක නරක දෙයක් නෙමෙයි. පළල් සංවාදයක් හදන්න හු`ගක් හොඳ තත්වයක්. මෝබයිල් ෆෝන් සහ අඩු ගානට ඩිජිටල් කැමරා ලැබීමත් එක්ක හැම කෙනෙක්ම සිනමාකරුවෙක් වීම වගේම ඒකත් නොවැලැක්විය හැකි තත්වයක්.

ඒත් මේ හින්දම විවේචනයක අර්ථය සහ ධර්මය අහෝසි වෙලා යමින් වෙන ලෙඩ ගොඩක් විවේචන/ විචාර හැටියට පෙනී ඉන්න පටන් අරන් තියෙනවා. කනගාටුදායක විදිහට රටේ සංස්කෘතික -දේශපාලන මැදිහත්වීම් කරන දැනුවත් විදිහට පෙනී කළ පිරිස්වල පවා විවේචනයේ ශික්ෂනය බිංදුවයි. සමාජීයව අතිශය දුප්පත්, පහත් පෙලේ, ‘නාසිස්මය පහ කිරීමක්’ විවේචනය විදිහට තේරුම් ගනිමින් තියෙනවා. (නාසිස්මය -තමන් ගැනම උවමනාවට වඩා ඇළුනු, පිටතින් තමන් පිළිබඳ ඇගයීම් අපේක්‍ෂාවෙන් මෙහෙයවෙන, එම්පතියෙන් (වෙන කෙනෙක් තේරුම් ගැනීමේ හැකියාවෙන්) තොර, අවිඥානකව තමන් තුල තමන් පිළිබඳ හීනමානයකින් පෙළෙන පෞර්ෂ ව්‍යාකූලතාවයක්). ගොඩක් දේවල් ගැන හොඳ කියන අතරෙම මේ රෝගී විචාරය සමාජගත කිරීමේ නරක බාරගන්නත් එක්ස් කණ්ඩායමට සිද්ද වෙනවා.

විවේචනය සහ විචාරය කියන්නෙම තේරුම් දෙකක් (ක‍්‍රිටිසයිස් සහ ක‍්‍රිටීක්). විවේචනයකදි නරක කීමක්, දොස් දැක්වීමක්, තදින් කතා කිරීමක් වගේ අදහසක් තියෙනවා. විචාරයකදි වඩාත් විධිමත්ව, පුළුල්ව, තාර්කිකව විමසා බැලීමක් බලාපොරොත්තු වෙනවා. විවේචනය විචාරය ඇතුලෙ උපකරණයක් විදිහට පාවිච්චි වෙන්න පුළුවන්.

විවේචනය කියන්නෙම තල්ලූ කිරීමක්. සමහර විට පහර දීමක්. අපේ තල්ලූව හෝ පහර කොයිතරම් ලොකුද කුඩාද කියන එකයි වෙනස. එතනදියි විවේචනයක දිග පළල ලකුණු වෙන්නෙ. හැදෙන්න කරන විවේචන තියෙනවා, නැති වෙන්න කරන විවේචන තියෙනවා, යම් කාරණා ඇතුලෙන් වෙනත්ම මානයන් මතු කරන විවේචන තියෙනවා.  ඕනම විවේචනයක ඒකට අනන්‍ය වූ ලස්සනක් තියෙනවා නම් ඒකෙ ගැටළුවක් නෑ. ඒත් සමහර විවේචන කියවද්දි අහද්දි දත් හිරිවැටෙන්න ගන්නවා.

විවේචනයක ගැඹුර හෝ ගතයුත්ත තියෙන්නෙ එක කාරණයක් උඩයි. ඒ ඒක පුද්ගල ක‍්‍රියාවක ඉඳන් සමාජ ක‍්‍රියාවක් දක්වා කොයිතරම් දුරක් ඇවිත් තියෙනවද එකයි. පුද්ගල සීමාවෙන් කරන විවේචන (නාසිස්මය විවේචන) ත‍්‍රිල් එකක් දෙන්නෙ හන්දිවල නැවතීගෙන අනුන්ගෙ රන්ඩු බලන ජනතාවට විතරයි.

මාර්ක් ට්වේන් විවේචකයන්/ විචාරකයන් ගැන ටිකක් රිදෙන්න කතා කරනවා. විචාරකයන් හරියට අසූචි ගොඩවල බිත්තර දාන කුරුමිනියො වගේ කියලයි එයා කියන්නෙ. මේක මෙහෙම නෙමෙයි කියල මගඅරිනවට වඩා මට හිතෙන්නෙ විවේචකයෙකුට වැදගත් වෙන්නෙ මේක බාර ගැනීම. ඒ තමන් කරමින් ඉන්නෙ ද්විතියික කාර්යයක් කියන මූලික කොන්දේසිය බාර ගන්න තරමට නිහතමානී වීම. තමන් තව කෙනෙක් විසින් හපා කොටා දිරවා පහ කළ යමක් උඩ වැඩ කරමින් ඉන්නවා කියල පිලිගන්න එක. එතනදි විවේචකයා වීමෙන්ම අපි එක දෙයක් සනාථ කරනවා. ඒ අප විසින් විවේචනය කරනු ලබන්නා අපිට දැනෙන සුළු බලපෑමක් කළ කෙනෙක් කියන එක. ඒ බලපෑම තමයි අපිව (විවේචනය) ඉන්ස්පයර් කරන්නෙ.

ඒ නිහතමානීත්වය ඇතුලෙ විවේචකයෙකුට බෑ ‘විවේචනය කරනු ලබන්නාගේ’ පැවැත්ම ප‍්‍රශ්න කරන්න. ඒක අවිචාරී දෙයක්. විවේචනය කරනු ලබන දේ නැතුව විවේචනයට පැවැත්මකුත් නෑ. මේ විදිහෙ අවිචාරී විචාර තමයි ගොඩක් වෙලාවට නාසිස්මය පහ කිරීම් විදිහට අපිට කියවන්න ලැබෙන්නෙ.

නාසිස්මය විචාරයක හැටියක් තමයි ඒක ආර්ට් එකකට වඩා ආවේගයක් විසින් මෙහෙයවීම. මෙතනදී විවේචකයාව මේ ආවේගය විසින් පාලනය කරන්න ගන්නවා. කරුණු හෝ තාර්කික හෝ පදනම් නොතකා හරිමින් තමන්ව යලි යලිත් සනාථ කරන්න හදනවා. විවේචනය පුරාම ලොකු ඊගෝ ප‍්‍රශ්නයක් දැනෙනවා. තමන්ගේ ආත්මය විශාල කර ගැනීමම, පුම්බා ගැනීමම හැර ඊට වඩා දිගක් පළලක් ඇති කිසි දෙයක් කියන්න  නාසිස්මය විවේචකයා අසමත්. එයා කරමින් ඉන්නෙ එයාගෙ ඇතුලෙ අරගලයක්. ඒක පුද්ගල ක‍්‍රියාවක්. සමාජයේ අනෙක් අයට සම්බන්ද වෙන්න ඒකෙ තැනක් නෑ.

එක්ස් කණ්ඩායම මේ වර්ගයේ විවේචන තොග පිටින් කළා. එක එක චරිත නිදා ගත්ත ගෑනු ගැන, ඒ අය කන බොන දේවල් ගැන ලියන එක දේශපාලනිකයි කිව්වා. ඒක අනෙක් පැත්තෙන් ලියන්නා තුල තියෙන හීනමානයේ ප‍්‍රකාශනයක් වෙන වග අමතක කළා.

තියරියේ හැටියට කිසි කෙනෙක් උත්පත්තියෙන් නාසිස්මිකයෙක් වෙන්නෙ නෑ. විශේෂයෙන් ළමා කාලෙ අත්විඳින්න සිද්ද වෙන නොතකා හැරීම, වටිනාකමක් හිමි නොවීම වගේ දේවල් එක්කයි නාසිස්මිකයෙක් හැදෙන්නෙ. ෆේස් බුක් වගේ මාධ්‍ය මේ නාසිස්මික ආවේග පහ කිරීම සඳහා වැඩිපුර පාවිච්චි වෙනවා. ඒක එහෙම වෙන එක වැදගත්. නැත්තං ඒවා වෙන වැදගත් තැන්වලදි පහවෙන්න පටන් ගන්නවා. සංස්කෘත- දේශපාලන කතිකා විදිහට වේදිකා වලට ගොඩවෙන්න ගන්නවා.

විවේචනයක් ආර්ට් එකක් වෙන්නෙම ඒක කොයිතරම් සවිඥානකද කියන එකත් එක්ක. මුලින්ම ඒ විවේචනය කරන්න අපිට අදාල හේතුව ගැන දැනීමක් අපිට තියෙන්න  ඕන. ඒ කාරණය මොකක් වුනත් ඒක ගැන ඇත්ත වැටහීමක් විවේචනය පිටිපස්සෙ තියෙන්න  ඕන.

විවේචනයක ලස්සන තියෙන්නෙම ඒකෙ තියෙන ‘රඳා පැවැත්ම’ කියන කාරනයත් එක්ක. ඒක යෝජනා කරන්නෙම සම්බන්ධයක්. සංවාදයක්. අසූචි ගොඩක වුනත් මාර්ක් ට්වේන්ගෙ කුරුමිනියො හැදෙන්නත් පුළුවන්, ඇසිඞ් (එල්එස්ඞී) හතු පිපෙන්නත් පුළුවන්.

ඒ රඳා පැවැත්ම කියන කාරණය බාර ගැනීම හරහා විවේචකයෙක් ‘එම්පති’ කියන හැ`ගීමට ඇතුල් වෙනවා. අනෙකාව දැනීම. ඔහු හෝ ඇය ගැන තමන්ගෙ විනිශ්චය නෙමෙයි, මැදිහත් දැනීම. ඒ දැනීම ඇතුලෙන් ගොඩනැගෙන විවේචනයකයි සංවේදී බවක් තියෙන්නෙ. පුද්ගල ක‍්‍රියාව යම් බෙදා ගැනීමක්, සමාජ ක‍්‍රියාවක් දක්වා වර්ධනය වීම සිද්ද වෙන්නෙ. තමන් විසින් විවේචනය කරනු ලබන්නාගේ ජීවිතය සහ පැවැත්ම ගැන ගෞරවයක් නැති කිසිවෙකුට හොඳ විවේචනයක් කරන්න බෑ. සටන් කලාවක වගේම විවේචනයකදිත් අනෙකා පිළිබඳ ගැඹුරු ගෞරවය වැදගත්. නාසිස්මික විචාරයකදි නැති වෙන්නෙ ඒක.

ඒත් එන්න එන්නම ඩිජිටල් මාධ්‍ය බෝවීමත් එක්ක අපේ විවේචනය ඇකිලීගෙන යනවා. තමන්ගේ කුදු බවම මිස විවේචනයක ප‍්‍රමෝදය දෙන්න අසමත් වෙමින් යනවා. හිරිකිතයක්ම මිස ත‍්‍රිලක් ජනනය කරන්න බැරිවෙමින් යනවා. තේරෙන වචන වලින් කිව්වොත් විවේචනය ගූ වෙමින් යනවා.

විවේචනයක් ස්වභාවයෙන්ම රළුයි. ඒත් ඒ රළුබව බොරළු කැටයක ඉඳන් මහ මුහුදක් වෙනකල් වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. විවේචනයක ආර්ට් එක කියන්නෙ ඒ රළු බවේ චමත්කාරය.

දේශපාලනය කරන්න වගේම විවේචනය කරන්නත් විශාල මමත්වයන්  ඕන කරනවා. අවාසනාවකට ලංකාවෙ දේශපාලනය කරන අය වගේම විවේචනය කරන අයත් ක්ෂුද්‍ර මමත්වයන්ගෙන් පීඩා විඳින අය. මේ හින්ද විශාල විෂයන් විදිහට අපිට මුනගැහෙන්නෙ තමන්ගේ කටු ඇතුලෙ තමන්ව හිර කර ගත්තු, හීනමාන පුංචි ජීවිත. අපේ ආර්ට් ඇතුලෙ, පොලිටික්ස් ඇතුලෙ, ක‍්‍රිටික්ස් ඇතුලෙ තියෙන ලොකුම අර්බුදය ඒක. පුංචි ජීවිත වල අර්බුද විශාල විෂයන් දක්වා මාරුවීම. එතකොට අපි දාර්ශනික හෝ විදග්ධ වචන යටින් බෙදා ගනිමින් ඉන්නෙ දෙකයි පණහෙ ගැලරි රසයක්.

අද අපි සංවාද වේදිකාවල විවේචන හෝ විචාර කියල දකින්නෙ මේ කෝන්තර. පත්තරවල, බ්ලොග්වල, ෆේස්බුක් වල කියවන්නෙ මේ පඩංගු විස්තර. වැඩියෙන්ම අර්බුදය වෙන්නෙ අපි මේවා කියවමින් ඉන්නෙ බුද්්ධිමය සංවාද කියන ලේබලය යටතෙ වෙන එක. මේ ගොඩනැගෙමින් යන හීනමානී විචාර කතිකාව ඉතා ඉක්මනින් ශරීරය කරා එනවා. ශරීරයෙන් ඈත් වෙමින් අදහස් සමග ගැටීමක් විදිහට නිර්මාණය වුණු විචාර විෂය නැවත අතින් පයින් බේරා ගැනීම දක්වා පල්ලම් බහිනවා. නාසිස්මික විචාරයේ තියෙන ගතිකයක් ඒක. තමන් විසින් අනුන්ව විවේචනය කළත් අනුන් විසින් තමන්ට කරන විවේචනය බාර ගන්න බැරිකම. ඉන් කුපිත වීම සහ ඊට පස්සෙ කුජීත වීම.

අපිට ලැජ්ජාවෙන් අහක බලන් ඉන්න සිද්ද වෙලා තියෙන ගොඩක් දාර්ශනික ගුටිකෙළ ගැනීම් වල යටිතලය මේක. නාසිස්මික ආවේගයන් එකිනෙකා මුනගැහීම. ඒ හරහා දරුණු අනන්‍යතා අර්බුදවලට යාම. න්‍යාය නෙමෙයි කලිසම පවා ගලවලා පැත්තකින් තියල තමන් ආරක්‍ෂා කර ගන්න දිවි හිමියෙන් සටන් වැදීම.
නාසිස්මික විචාර ඇබ්බැහියෙන් ගැලවෙන්න අපිට විවේචනයකදි විධි දෙකක් අභ්‍යාස කරන්න පුළුවන්. එකක් අපි හෝ මම වෙනුවට අදහසක් වෙනුවෙන් පෙනී සිටීම. අපිව ආරක්‍ෂා කරන්න යනවා වෙනුවට අදහස් ගැටෙමින්, සංසර්ගයේ යෙදෙමින් නව අදහස් බිහිවෙන්න ඉඩ හැරීම. දෙවෙනි එක පුද්ගලයෙක් වෙනුවට ක‍්‍රියාවක් අනෙකා කර ගැනීම. පුද්ගලික දේ වෙනුවට සමාජයට බලපාන ක‍්‍රියාව විවේචනයට පාදක කර ගන්න එක. අපි කරමින් ඉන්නෙම මේකෙ රිවර්ස් එක.

විවේචකයා අසූචි ගොඩක කුරුමිනියෙක් කියල මාර්ක් ට්වේන් කියපු කතාවට ඩැනියෙල් ඩෙනට් කියන මොඩර්න් දාර්ශනිකයා එක`ග වෙන්නෙ නෑ. එයා යෝජනා කරනවා විවේචකයාට/ විචාරකයාට එතනින් එහාට වැඩෙන්න පුළුවන් කියල. මේකට විවේචනාත්මක වෙන අතරෙම ත්‍යාගශීලී වෙන්නත් අවශ්‍යයි කියලයි ඩෙනට් කියන්නෙ. ‘පරාජය කිරීම වෙනුවට සත්‍යය මතු කර ගැනීම, සියල්ල පරදුවට තබා තමා නිවැරදි වීම වෙනුවට සාමූහිකව සිතීම වඩාත් පළල් තැනකට ගෙනයාම විවේචනයකදි අරමුණු කර ගන්න  ඕන කියල එයා විස්තර කරනවා.

මේ හැම කාරණයක්ම අදාල වෙන්නෙ එක කොන්දේසියක් උඩ.
ඒ අපි කොච්චර අපි කරමින් ඉන්න දේ ගැන දන්නවද කියන එක උඩ.

-චින්තන ධර්මදාස