‘මචං ඒක ඇත්තක්. ඇමෙරිකාවෙ 1960 වෙනකල් කිසි ලොකු වෙනස්කමක් වුනේ නෑ. පොඩි පොඩි වෙනස්කම් විතරයි හිතාගන්න පුළුවන් වුණේ. ඒත් මචං 60න් පස්සෙ ඒ ගොල්ලොන්ගෙ ලොකු වෙනසක් වුණා. තනි එකක්, සමස්තයක කොටසක් විදිහට තේරුම් ගැනීමක් ආවා. ඒකෙන් සාමය ගැන නිදහස ගැන ලොකු අයිඩියාස් ආවා. මචං මේ වෙනස වෙන්නෙ ඇමෙරිකාවට හිපි මූව්මන්ට් එක හරහා ඩ‍්‍රග්ස් එන්න පටන් ගත්තම’ ඉස්තෙපාන් ටිකක් දේවල් ඇඞ් කළා.
‘ඔයා කියන්නෙ මේ සිලෝසයිබින් මෂ්රූම් (ස්වභාවික එල්එස්ඞී අඩංගු හතු විශේෂයක්) පිටසක්වළ ඉඳන් ආපු ඉහළ මට්ටමේ විඥාණයක් සහිත ජීවින් කොටසක් කියල. ඒවායෙ අරමුණ මානව වර්ගයා එක්ක සහජීවන පැවැත්මක් ගොඩනගා ගැනීම කියල’ ටෙරන්ස් මැකේනාගෙන් එක වෙලාවක ප‍්‍රශ්න කරනවා එයාගෙ අදහසක් ගැන.
මෙතනදි මැකේනා කියනවා එයා කතා කරන්නෙ පිටසක්වලින් පොලොවට ජීවය ආවා කියන කතාව නෙමෙයි ඒ වෙනුවට පිටසක්වල ඉඳන් පොලොවට ‘ඉන්ටෙලිජන්ස්’ (බුද්ධිමත්භාවය, උසස් විඥාණයක්) ආවා කියන කාරණය කියල. තව අවුරුදු සීයකින් ජීව විද ්‍යාව මීට වඩා වැඩුණු දවසක එහෙම මේ ජීවානු විශ්වය හරහා එන්න බෑ කියල හිතපු දවස් ගැන මිනිස්සු මතක් කරලා හිනාවෙයි කියල මැකේනා කියනවා.
‘සිලොසිබින් මෂ්රූම් සහ ඒවායෙ අපේ විඥාණය එක්ක තියෙන ගණුදෙනුව මීට වඩා සැලකිල්ලට ගන්න ඕන කාරනයක්. මේක ගැන කතා කරන්න මේ අත්දැකීම තියෙන පිරිසක් ඉන්න ඕන. පිළිගන්න එක හරි නොපිලිගන්න එක හරි වෙනම කාරණයක්. ඒත් අපේ විද්‍යාඥයො කීයෙන් කී දෙනාටද මේ මෂ්රූම් අත්දැකීම තියෙන්නෙ?’ එයා ආපහු ප‍්‍රශ්න කරනවා.
ටෙරන්ස් මැකේනා හරිම සුවිශේෂී අදහසක් කියනවා මානව පරිණාමය ගැන. තනිකරම පැතලි අතට අහුවෙන දේවල් උඩ විතරක් ගොඩනැගුණු පරිණාමවාදය ගැන අපි කතා කරන අදහස් වලට වඩා මැකේනාගේ අදහස නිර්මාණාත්මකයි. ඒක වෙන විදිහක තේරුම් ගැනීමකට, දෙබසකට ඉඩ හදනවා.
‘මේ මෂ්රූම් (හතු) පිටසක්වලින් ආවත් නැතත් මේ සයිකඩෙලික් හතු කෑමට එකතු වුණ තැන ඉඳන් අපේ පරිණාමයේ ගොඩක් වෙනස්කම් සිද්ද වුනා. සිලොසිබින් පොඞ්ඩක් කාපු ගමන් පෙනීම දියුණු වෙන්න ගන්නවා. මේක ඇත්තටම දඩයම් සාර්ථක වෙන්න ගොඩක් උදව් වුණා. කෑම හොයා ගන්න එක වැඩි වෙනවා කියන්නෙ ප‍්‍රජනනය සාර්ථක වෙනවා කියන එක. ඒක තමයි පරිණාමයේ සෙල්ලම. කෑම එක්ක සිලොසිබින් ගත්ත ආදි මානවයන්ගෙ පෙනීම දියුණු වුණා. ටිකක් වැඩි පුර කාපු අයගෙ ලිංගික ශක්තිය, ප‍්‍රාණවත්වීම, ස්නායු පද්ධතිය එක්ක සම්බන්ද හැම තත්වයක්ම දියුණු වුණා’
එතකොට සිලොසිබින් වලින් සුරතාන්තය වළක්වනවා කියන කතාව බොරුද?
‘‘ඒ මං කියන මාත‍්‍රාවෙදි නෙමෙයි. යන්තම් දැනෙන ගානට සිලොසිබින් ශරීරගත වුනොත් ඒක වැඩ කරන්නෙ උත්තේජකයක් විදිහට. ඊට වඩා මාත‍්‍රාවන්ට ගියොත් මොලේ භාෂා නිර්මාණාත්මක හැකියාව දියුණු කරන්න පටන් ගන්නවා. ඒක හරියටම පෙනීම, ලිංගිකත්වය සහ පරිකල්පනය කියන තුනම එක්වර දියුණු කරන එන්සයිමයක් වගේ. මේ නිසා භාෂා මානවයා බිහිවෙන්න මේක හේතුවුණා. සිලොසිබින් ආදි මානවයාගේ මානසික සංවර්ධනයට බලපෑවා. මේක හරියටම පරිණාමීය එන්සයිමයක් වගේ’’
මෑත කාලෙදි පැරණිතම ශබද් තාක්‍ෂණයන් ගැන නැවත උනන්දුවක් ඇති වෙනවා. එක්තරා ලිපියක ඔබ කියනවා යම් මානසික තත්වයක් ඇතුලෙදි ඔයාට පුළුවන් කියලා මේ ශබ්ද තරංග පාවිච්චි කරලා ඒ අතීතය ආපහු දකින්න?
‘‘ඒක ෂාමනිස්ම් (වෙනස් වෙනස් මනෝ යතාර්ථයන් අත්දකින ආධ්‍යාත්මික පුහුණු වීම්) සම්බන්ද වැඩක්. ඞීඑම්ටී ශාකය මෙතනදි මූලික වෙනවා. ඞීඑම්ටී කියන්නෙ බොරු නියුරොට‍්‍රාන්ස්මිටර් එකක්. ඒකෙන් ශබ්දය රූපයෙන් දකින්න හැකියාව ලැබෙනවා. සංගීත සංකල්පනා නෙමෙයි ඒත් පිංතූර වලින් වෙන ගොඩඉනැංවීම් විදිහට ශබ්දය දකින්න ඉඩ ලැබෙනවා. මට හිතෙන්නෙ මේක අපේ භාෂා පරිණාමයේ තවත් ඉදිරි තත්වයක්. අහන භාෂාවක් වෙනුවට දකින භාෂාවක් දක්වා මාරු වෙන එක. භාෂාව ශබ්දයත් විදිහට තියේවි. ඒත් අපිට ඒකෙන් විෂුවල් අදහසක් දැනෙන්න ගන්නවා. මේක ඇමසෝන් වල ෂාමන් වරු කරපු දෙයක්. ඒ ගොල්ලොන්ගෙ සිංදු ශබ්ද නෙමෙයි. ඒවා පිංතූරමය අත්දැකීමක් ශබ්ද සංඥා වලින් කියනවා වගේ දෙයක්’’
මැකේනා ජීවිතේ වැඩි කාලයක් ගත කළේ වනගත ගෝත‍්‍ර ගැන අධ්‍යයනය කරන්න. එයා ඒ හැම ගෝත‍්‍රයකම තියෙන සයිකඩෙලික් අත්දැකීම් එකතු කළා. ඒවා ගැන පර්යේෂණ කලා. කොළ වල ඉලක්කම් වලින් කරන ප‍්‍රමාණාත්මක, ගුණාත්මක පර්යේෂණ සීමා වලට වඩා එහා ගිහින් ජීවිතේ අත්දැකීමක් විදිහට එයා මේ පර්යේෂණ කළේ. ටෙරන්ස් මැකේනාව අඳුන්නලා දෙද්දි විවිධ වූ නම් පාවිච්චි කරනවා. මං හිතන්නෙ මේ හැම නමක්ම අපිට අලූත් විෂයක්. මැකේනා එත්නො-බොටනිස්ට් කෙනෙක් කියලා එක විදිහකට කියනවා. ඒ කියන්නෙ මිනිස්සු සහ පැළෑටි අතර සම්බන්ධතා හොයාගෙන ගිය පර්යේෂකයෙක් විදිහට. මැකේනා ඇමසෝන් ගෝත‍්‍ර අතර මායා බල සහිත පැළෑටි ආදිය ගැන කරපු අධ්‍යයන අයිති වෙන්නෙ මේ කොටසට.
වෙන විදිහකට කිව්වොත් එයා ‘සයිකොනට්’ කෙනෙක්. ඒ කියන්නෙ විවිධ ආකාරයෙන් තමන්ගේම මනස ඇතුලට රිංගලා එහි විවිධ තත්ත්ව , අවධි, වෙනස්කම් අත්දකින්නෙක් සහ ඒ ගැන කතා කරන්නෙක්. රසායන වලින් වෙන්න පුළුවන්, වෙනත් පුහුණුවීම් වලින් වෙන්න පුළුවන් එයාගෙ පර්යේෂණ කලාපය වෙන්නෙ තමන්ගේම විඥාණය. සීමිත ඉරි ගහපු කොටු වලින් එහා තවත් ඒකෙ ඇවිදින්න තියෙන තැන් හොයාගෙන යන මනස් විශ්වයේ ගගනගාමියෙක්. මං කියන්නෙ මේ යුගයේ යෝගියෙක්. සන්‍යාසියෙක්. එයාගෙ තියෙන පැරණි මානව ශිෂ්ටාචාර පිළිබඳ අධ්‍යයන, මානව විද ්‍යාත්මක පර්යේෂණ, සයිකඩෙලික් අත්දැකීම් සහ භාෂාවේදය වගේ විෂය පථ ගානක් එකට සම්බන්ධ කරමින් නව අදහස් මුදාහරින්න තියෙන සුවිශේෂ දක්ෂතාවය නිසා එයාගෙ අලූත් අදහස් වලින් පළල් කතිකා ඇතිවුණා. අධ්‍යාත්මවිද්‍යාව, භාෂාව, ඉතිහාසය, පැරණි ශිෂ්ටාචාර, මනුස්ස විඥාණය ගැන වෙනස් ප‍්‍රවාද වගේම එයාගෙ සංකල්පයක් වුණු නව්‍යබවේ න්‍යාය (නවල්ටි තියරි) වැනි සුවිශේෂ දැනුම් පද්දතියක් එක්ක ගත කළ ඇමරිකානු දාර්ශනිකයෙක් මැකේනා.
මේ නවල්ටි තියරි කියන අදහස හරි අපූරුයි. එයා කියන විදිහට අපේ පැවැත්ම ඇතුලෙ ද්වන්ධ සටනක් තියෙනවා. ඒක මානව ශිෂ්ටාචාරය පුරාම එන විදිහ. එයා මේ න්‍යාය පැහැදිලි කරන්න චීන ඊ-චිං ශාස්ත‍්‍රය පාවිච්චි කරනවා. ඊ-චිං මිතොලොජි එකත් එක්ක නූතන භෞතික විද්‍යාව එකතු කළොත් කොහොම වෙයිද කියල මැකේනා මේ හෙලිදරව් කර ගැනීම ඇතුලෙ අහනවා. මානව පැවැත්ම තීරණය වෙන්නෙ අක්ෂ දෙකක් මත. එකක් පැරණි පුරුදු ආකාරයෙන්ම තීරණ ගනිමින් ඒ සීමිත ලෝකය තුල ආරක්‍ෂාකාරී පැවැත්ම. දෙක අලූතෙන් නැවත සමබන්ධතා හඳුනාගනිමින් අවදානම්කාරී නොදන්නා ලෝකය තුලට ඇතුල් වීම.
ශිෂ්ටාචාරයේ ගමන තීරණය වෙන්නෙ මේ දෙක අතරින්. කොහොම වුණත් අන්තිමට අලූත් එක තෝරා ගැනීම කියන කාරනේ ජයග‍්‍රහණය කරනවා කියල මැකේනා කියනවා. අපි කොයි විදිහකට ජීවත් වුණත් අපි අන්තිමට හැරිලා බලන කොට අපි අලූත් තැනකට ඇවිත් ඉන්නවා. පරිණාමය හැමතිස්සෙම තියෙන්නෙ ඉදිරි අතට.
නිව්ටෝනියානු කාලය ගැන අදහස මැකේනා විස්තර කරනවා. කාලය කියන එකට තියෙන අදහස තමයි ශුද්ධ වූ ගතවීම වගේ එකක්. බටහිර විද්‍යාවෙ කාලය පවතින එකම තැන මොකක්ද කියල බලන්න. ඒ එකවිට හැම දෙයක්ම සිද්ද නොවෙන අවකාශයක විතරයි. එකකට පස්සෙ තව එකක් වෙනවා නම් මිසක් කාලය කියන එකට පැවැත්මක් නෑ. කාලයට ගුනයක් නෑ. ඒක ගතවීමක් විතරයි. මේක හරි සුමට ගතවීමක්. අවුරුදු 500 ගානක් ගතවුණු මේ අදහස වෙනස් වුනේ අවුරුදු 100ට විතර කලින් අයින්ස්ටයින් අතින්. දැවැන්ත ගුරුත්වයන් නිසා මේ සුමට බව විශාල වශයෙන් විපරීත වෙන්න පුළුවන් කියල අයින්ස්ටයින් පෙන්නලා දුන්නා. දැන් අපි ඉන්නෙ තරමක් වක් වූ කාල අවකාශයක. අයින්ස්ටයින්ට පස්සෙ කාලය තව දුරටත් සුමටව එක විදිහකට ගලාගෙන යන්නෙ නෑ.
මැකේනා කියන විදිහට අපි හැම කෙනෙක්ම තනි තනි ගවේෂකයෙක්. ජාතියකට රටකට ආගමකට අයිති වෙනවට වඩා අපි ලොකු මානව ශිෂ්ටාචාරයක කොටසක්. අපි අපේ මානව වර්ගයා නියෝජනය කරනවා. ඒ වෙනුවෙන් කරන්න තියෙන අවශ්‍යම සහ වටිනාම වැඬේ නැත්තං වගකීම අලූත් අදහසක් ලෝකෙට අරන් එන එක කියල මැකේනා කියනවා. හොඳ අදහස් නැතිකමෙන් ලෝකය අවදානමක තියෙන්නෙ. අපේ ලෝකෙ තියෙන ලොකුම අර්බුදය වෙන්නෙ සවිඥාණක නැති කම කියන එකයි එයාගෙ අදහස. ඒ හින්දම මැකේනාගේ හැම අධ්‍යයන කාර්යක්ම කැප වෙන්නෙ ද්‍රව්‍යවාදී, අපෙන් බාහිර භෞතිකයක පැත්තෙන් විස්තර කරපු දැනුම් ඉතිහාසයක් මානව සවිඥාණකබව ඇතුලෙන් ආපහු කියවන එක.
‘පරිකල්පනය තමයි ඉතිහාසයේ එකම අරමුණ, දිනාගැනීම වෙන්නෙ. මට පේන විදිහට කල්චර් එක කියන්නෙ සාමූහිකව අපේ සිහින අත්පත් කර ගැනීමේ උත්සාහයන් වලට’
-ටෙරන්ස් මැකේනා
සයිකඩෙලික් වලින් දෙන පණිවුඩය වෙන්නෙ කල්චර් නැත්තං සංස්කෘතිය කියන එක ආපහු පද්ධතියක් විදිහට සෙට් කරන්න පුළුවන් හැ`ගීම් සහ ආධ්‍යාත්මික වටිනාකම් විදිහට. දැන් ඒක සිද්ද වෙලා තියෙන්නෙ නිෂ්පාදන- ප්‍රොඩක්ට්ස් පදනම් කරගෙන. ඒ පනිවුඩය ඇත්තටම ඇ`ග හිරි වැටෙන විදිහෙ එකක්.
අපි ගොඩක් අය හිතන් ඉන්නෙ ආණ්ඩුව අපිට ආදරේට මේ මත්ද්‍රව්‍ය (සයිකඩෙලික්ස්) තහනම් කරනවා කියල. මැකේනා කියනවා මාර ආදරේ ආණ්ඩුවක් ඔයා මේවා පාවිච්චි කරලා තුන්වෙනි තට්ටුවේ ජනේලෙන් බිමට පනී කියල බයෙන් මේවා තහනම් කළා කියල හිතන්න තරම් බොළඳ වෙන්න එපා කියල. ඒවා නීති විරෝධී වෙලා තියෙන්නෙ ඊට වඩා බරපතල කාරණයක් හින්ද. සයිකඩෙලික්ස් වලින් හැදිලා තියෙන මතවාදී ආකෘති සහ සංස්කෘතිකව හදලා තියෙන චර්යාමය ආකෘති, තොරතුරු ක‍්‍රියාවලීන් දිය කරලා අරිනවා. ඒකෙන් ඔයා එක තැනකට ගේනවා මෙතුවක් දන්නවා කියලා හිතපු හැම දෙයක්ම වැරදි වෙන්න පුළුවන් කියල. ඒක දේශපාලනික බලය මූලික තැනක වැඩ කරන අයට භයානකයි.
මැකේනාගේ මං ආසම අදහසත් එක්ක මේ ටි‍්‍රප් එක ඉවර කරනවා.
‘සොබා දහම ආදරේ කරන්නෙ ධෛර්යයට. ඔයා කැපවීමක් පෙන්නනවා නම් සොබා දහම ඔයාට ප‍්‍රතිචාර දක්වන්නෙ තියෙන බාධක ඉවත් කරලා. කවදාවත් හිතා ගන්න බැරි තරම් ලොකු හීන දකින්න. ලෝකය ඔයාව පාගලා දානවා වෙනුවට ඉහළට ඔසවාවි. මේක තමයි රහස. මේක තමයි අපි කියන බුදුන්, ලෝකය තේරුම් ගත් මේ පැවැත්මේ ස්වභාවය විස්තර කරපු හැම චරිතයක්ම තේරුම් ගත්ත රසායනය. මේ තමයි දිය ඇල්ල යට කරන ෂාමනික නර්තනය. මේක තමයි මැජික් එක. නොදන්නා අඳුරු පාතාලය ඇතුලට ඔබව නිදහස් කළොත් ඔබ ඇද වැටෙන්නෙ පිහාටු අතුල යහනාවක් උඩට.
(ටෙරන්ස් මැකේනා සංවාද ඇසුරෙන්)
චින්තන ධර්මදාස
